Σάββατο 6 Απριλίου 2019

Ποιος φοβάται τις αρχαιότητες του Πειραιά;



Η απόφαση του ΚΑΣ για κήρυξη (μέρους) του Πειραιά σε αρχαιολογικό χώρο έγινε δεκτή με οιμωγές για το τέλος των επενδύσεων στο λιμάνι. Ομως η πραγματικότητα δεν είναι αυτή. Η απόφαση έρχεται να διορθώσει μια αμέλεια για ένα από τα πιο σημαντικά μέρη του ελληνικού -και ευρωπαϊκού- πολιτισμού. Συνιστά προστασία και υποχρέωση ελέγχου, όχι απαγόρευση οικοδόμησης ή επενδύσεων

Παύλος Ηλ.Αγγιανίδης
 
Να πούμε μια μικρή ιστορία, καταρχάς, για να συνεννοηθούμε; Flashback. Πάμε, λοιπόν, πίσω στο 480 π.Χ. Εχουν περάσει δέκα χρόνια από την Μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.) και την πρώτη απώθηση της εξ Ανατολών τυραννίας, υπό τον Δαρείο, με βλέψη δεσποτική προς τη Δύση. Η περσική τυραννία, ακάθεκτη, επιστρέφει – υπό τον Ξέρξη αυτή τη φορά – με ακόμη μεγαλύτερο στρατό και στόλο για να κατακτήσει την Ευρώπη. Σε μια νοητή ευθεία, στο στενό των Θερμοπυλών τους περιμένουν οι Λακεδαιμόνιοι (Σπαρτιάτες) υπό τον Λεωνίδα και πίσω στρατεύματα και άλλων ελληνικών πόλεων – κρατών και από θαλάσσης, στο Αρτεμίσιο (Μαγνησία), ο αθηναϊκός κυρίως στόλος επικουρούμενος από άλλα ελληνικά πλοία. Και στα δύο πεδία η Μάχη των Θερμοπυλών και η Ναυμαχία του Αρτεμισίου είναι αιματηρές και καταφέρνουν, προσωρινά, έστω να αναχαιτίσουν τον περσικό επεκτατισμό, αποδυναμώνοντας στρατό και στόλο. Ειδικά για το δεύτερο, ο ποιητής Πίνδαρος έγραφε: «Όθι παίδες Αθαναίων εβάλοντο φαεννάν / κρηπίδ’ ελευθερίας» (όπου των Αθηναίων τα παιδιά έθεσαν θεμέλιο της ελευθερίας λαμπρό»). Ο Πειραιάς στην αρχαιότητα – Απεικόνιση του Jakob von Falke (1887) Ομως, οι Πέρσες καταφέρνουν να φύγουν γρήγορα με τα πλοία τους προς τον νότο, ενώ οι Αθηναίοι με τα λίγα δικά τους πλοία και πεζή, από ξηράς, τρέχουν να τους προλάβουν. Οταν φτάνουν στην Αθήνα βρίσκουν το εργοτάξιο για την ανέγερση του ναού της Αθηνάς στην Ακρόπολη πυρπολημένο από περσικό χέρι. Θάβουν τα αποκαΐδια και ξεκινούν νέα σχέδια για τον Παρθενώνα, που έμελλε να είναι το σύμβολο της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, που άλλαξε για πάντα το πολιτικό σκηνικό στον αρχαίο κόσμο (και, κατ’ επέκταση, στον σύγχρονο). Σπεύδουν όμως, παράλληλα, και στο επήνειο της αρχαίας Αθήνας, τον Πειραιά, τον οποίο ο στρατηγός και πολιτικός Θεμιστοκλής είχε οραματισθεί ως στρατιωτικό, εμπορικό και οικονομικό κέντρο, για να «οπλισθούν» με περισσότερα πλοία τους και να αντιμετωπίσουν τον «τρεχάτο» και ογκώδη περσικό στόλο του Ξέρξη στο στενό της Σαλαμίνας. Η Ναυμαχία του Αρτεμισίου έμελλε να είναι απλώς πρόλογος για την Ναυμαχία της Σαλαμίνας, η οποία έσωσε, τελικά και οριστικά, την Ευρώπη από την εξ Ανατολών τυραννία και άλλαξε τον ρου της παγκόσμιας Ιστορίας. Αφού κάναμε, με την παραπάνω ιστορία, ένα πέρασμα από τις μάχες στην αρχαία Ελλάδα, οι οποίες άλλαξαν για πάντα τον πολιτικό χάρτη στην Ευρώπη (ή μάλλον τον κράτησαν… ευρωπαϊκό), ας μείνουμε σε εκείνον τον κομβικό για την έκβαση της εκστρατείας εκπόρθησης των Περσών τόπο: τον Πειραιά. Τον οποίο ο Θεμιστοκλής έσπευσε να ενώσει με την Αθήνα, με τα – μετέπειτα – προστατευτικά Μακρά Τείχη, όπως είχε οχυρώσει την αρχαία Αθήνα με το μνημειακό Θεμιστόκλειο τείχος. Έναν τόπο που υπήρξε ο πλέον σημαντικός όχι μόνον για την οριστικά νικητήρια Ναυμαχία της Σαλαμίνας, αλλά και για την ανάπτυξη της Αθηναϊκής Δημοκρατίας στα χρόνια του Περικλή. Το μισό ενός οικοδομικού τετραγώνου της αρχαίας πόλης μεταξύ των οδών Ηρώων Πολυτεχνείου, Φιλελλήνων, Λεωσθένους και Σκουζέ Είμαστε σε μια εποχή της αρχαιότητας, που διατηρούσε ακόμη τη μνήμη ενός Πειραιά, που ήταν νησί μέσα στον Φαληρικό όρμο και έφτανε από το παλαιό Φάληρο μέχρι τη Δραπετσώνα. Και σε μια αρχαία πόλη, που είχε σχεδιάσει και διαμορφώσει θαυμαστά, με το βλέμμα στο μέλλον και στο κλέος της πρώτης Δημοκρατίας, ο πατέρας της Πολεοδομίας Ιππόδαμος ο Μιλήσιος. Forward. Ας περάσουμε με μιαν ανάσα τους αιώνες κι ας έρθουμε στο σήμερα. Στον Πειραιά του σήμερα. Όπως και η αρχαία Αθήνα, έτσι και η δική του αρχαία (κλασική κυρίως) φάση βρίσκεται ολούθε, κάτω από την σύγχρονη πόλη. Η Αθήνα έχει κηρυχθεί εδώ και χρόνια, ως πολύτιμη αρχαιολογικά και ιστορικά (για όλους τους παραπάνω και πολύ περισσότερους λόγους) ως «Αρχαιολογικός χώρος» εδώ και πολλά χρόνια. Και όταν λέμε «αρχαιολογικός χώρος», κάτι που έχει συμβεί φερ’ ειπείν και με την πλαιά πόλη της Κέρκυρας, δεν εννοούμε – όπως πολλοί παρανοούν – την αδόμητη «αρχαιολογική ζώνη Α». Δεν μιλάμε δηλαδή για μια περιοχή που δεν χτίζεις καν. Σαν τον χώρο, π.χ., γύρω από την Κνωσό που είχε – με καθυστέρηση μεγάλη – χαρακτηρισθεί αδόμητη «αρχαιολογική ζώνη Α» (άλλο αν κόντεψαν να φτάσουν στο ανάκτορο της Κνωσού οι οικοδομές). Μιλάμε για έναν χώρο στον οποίο υπάρχει έλεγχος από την αρμόδια αρχαιολογική υπηρεσία, σε κάθε επέμβαση, μην τυχόν και βρεθεί αρχαιότητα. Ώστε να εκτιμηθεί και να μελετηθεί, αρμοδίως. Να πούμε μια μικρή ιστορία, καταρχάς, για να συνεννοηθούμε; Flashback. Πάμε, λοιπόν, πίσω στο 480 π.Χ. Εχουν περάσει δέκα χρόνια από την Μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.) και την πρώτη απώθηση της εξ Ανατολών τυραννίας, υπό τον Δαρείο, με βλέψη δεσποτική προς τη Δύση. Η περσική τυραννία, ακάθεκτη, επιστρέφει – υπό τον Ξέρξη αυτή τη φορά – με ακόμη μεγαλύτερο στρατό και στόλο για να κατακτήσει την Ευρώπη. Σε μια νοητή ευθεία, στο στενό των Θερμοπυλών τους περιμένουν οι Λακεδαιμόνιοι (Σπαρτιάτες) υπό τον Λεωνίδα και πίσω στρατεύματα και άλλων ελληνικών πόλεων – κρατών και από θαλάσσης, στο Αρτεμίσιο (Μαγνησία), ο αθηναϊκός κυρίως στόλος επικουρούμενος από άλλα ελληνικά πλοία. Και στα δύο πεδία η Μάχη των Θερμοπυλών και η Ναυμαχία του Αρτεμισίου είναι αιματηρές και καταφέρνουν, προσωρινά, έστω να αναχαιτίσουν τον περσικό επεκτατισμό, αποδυναμώνοντας στρατό και στόλο. Ειδικά για το δεύτερο, ο ποιητής Πίνδαρος έγραφε: «Όθι παίδες Αθαναίων εβάλοντο φαεννάν / κρηπίδ’ ελευθερίας» (όπου των Αθηναίων τα παιδιά έθεσαν θεμέλιο της ελευθερίας λαμπρό»). Ο Πειραιάς στην αρχαιότητα – Απεικόνιση του Jakob von Falke (1887) Ομως, οι Πέρσες καταφέρνουν να φύγουν γρήγορα με τα πλοία τους προς τον νότο, ενώ οι Αθηναίοι με τα λίγα δικά τους πλοία και πεζή, από ξηράς, τρέχουν να τους προλάβουν. Οταν φτάνουν στην Αθήνα βρίσκουν το εργοτάξιο για την ανέγερση του ναού της Αθηνάς στην Ακρόπολη πυρπολημένο από περσικό χέρι. Θάβουν τα αποκαΐδια και ξεκινούν νέα σχέδια για τον Παρθενώνα, που έμελλε να είναι το σύμβολο της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, που άλλαξε για πάντα το πολιτικό σκηνικό στον αρχαίο κόσμο (και, κατ’ επέκταση, στον σύγχρονο). Σπεύδουν όμως, παράλληλα, και στο επήνειο της αρχαίας Αθήνας, τον Πειραιά, τον οποίο ο στρατηγός και πολιτικός Θεμιστοκλής είχε οραματισθεί ως στρατιωτικό, εμπορικό και οικονομικό κέντρο, για να «οπλισθούν» με περισσότερα πλοία τους και να αντιμετωπίσουν τον «τρεχάτο» και ογκώδη περσικό στόλο του Ξέρξη στο στενό της Σαλαμίνας. Η Ναυμαχία του Αρτεμισίου έμελλε να είναι απλώς πρόλογος για την Ναυμαχία της Σαλαμίνας, η οποία έσωσε, τελικά και οριστικά, την Ευρώπη από την εξ Ανατολών τυραννία και άλλαξε τον ρου της παγκόσμιας Ιστορίας. Αφού κάναμε, με την παραπάνω ιστορία, ένα πέρασμα από τις μάχες στην αρχαία Ελλάδα, οι οποίες άλλαξαν για πάντα τον πολιτικό χάρτη στην Ευρώπη (ή μάλλον τον κράτησαν… ευρωπαϊκό), ας μείνουμε σε εκείνον τον κομβικό για την έκβαση της εκστρατείας εκπόρθησης των Περσών τόπο: τον Πειραιά. Τον οποίο ο Θεμιστοκλής έσπευσε να ενώσει με την Αθήνα, με τα – μετέπειτα – προστατευτικά Μακρά Τείχη, όπως είχε οχυρώσει την αρχαία Αθήνα με το μνημειακό Θεμιστόκλειο τείχος. Έναν τόπο που υπήρξε ο πλέον σημαντικός όχι μόνον για την οριστικά νικητήρια Ναυμαχία της Σαλαμίνας, αλλά και για την ανάπτυξη της Αθηναϊκής Δημοκρατίας στα χρόνια του Περικλή. Το μισό ενός οικοδομικού τετραγώνου της αρχαίας πόλης μεταξύ των οδών Ηρώων Πολυτεχνείου, Φιλελλήνων, Λεωσθένους και Σκουζέ Είμαστε σε μια εποχή της αρχαιότητας, που διατηρούσε ακόμη τη μνήμη ενός Πειραιά, που ήταν νησί μέσα στον Φαληρικό όρμο και έφτανε από το παλαιό Φάληρο μέχρι τη Δραπετσώνα. Και σε μια αρχαία πόλη, που είχε σχεδιάσει και διαμορφώσει θαυμαστά, με το βλέμμα στο μέλλον και στο κλέος της πρώτης Δημοκρατίας, ο πατέρας της Πολεοδομίας Ιππόδαμος ο Μιλήσιος. Forward. Ας περάσουμε με μιαν ανάσα τους αιώνες κι ας έρθουμε στο σήμερα. Στον Πειραιά του σήμερα. Όπως και η αρχαία Αθήνα, έτσι και η δική του αρχαία (κλασική κυρίως) φάση βρίσκεται ολούθε, κάτω από την σύγχρονη πόλη. Η Αθήνα έχει κηρυχθεί εδώ και χρόνια, ως πολύτιμη αρχαιολογικά και ιστορικά (για όλους τους παραπάνω και πολύ περισσότερους λόγους) ως «Αρχαιολογικός χώρος» εδώ και πολλά χρόνια. Και όταν λέμε «αρχαιολογικός χώρος», κάτι που έχει συμβεί φερ’ ειπείν και με την πλαιά πόλη της Κέρκυρας, δεν εννοούμε – όπως πολλοί παρανοούν – την αδόμητη «αρχαιολογική ζώνη Α». Δεν μιλάμε δηλαδή για μια περιοχή που δεν χτίζεις καν. Σαν τον χώρο, π.χ., γύρω από την Κνωσό που είχε – με καθυστέρηση μεγάλη – χαρακτηρισθεί αδόμητη «αρχαιολογική ζώνη Α» (άλλο αν κόντεψαν να φτάσουν στο ανάκτορο της Κνωσού οι οικοδομές). Μιλάμε για έναν χώρο στον οποίο υπάρχει έλεγχος από την αρμόδια αρχαιολογική υπηρεσία, σε κάθε επέμβαση, μην τυχόν και βρεθεί αρχαιότητα. Ώστε να εκτιμηθεί και να μελετηθεί, αρμοδίως. 

Διαβάστε περισσότερα με ένα κλικ ΕΔΩ

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου